خون در مدفوع نشانه چیست و چه باید کرد؟

آیا وجود خون در مدفوع نگران کننده است؟

دیدن خون هنگام دفع می‌تواند هر کسی را نگران کند و اگر این خونریزی با درد، سوزش یا حتی دشواری در نشستن همراه شود، حتی نگران‌کننده‌تر هم به‌نظر می‌رسد. هموروئید یا بواسیر یکی از آزاردهنده‌ترین و شایع‌ترین بیماری‌های نشیمنگاه محسوب می‌شود، طوری که حدود نیمی از افراد تا 50سالگی حداقل یک‌بار عوارض آن را تجربه می‌کنند. در این بیماری، عروق انتهایی مقعد و روده بزرگ متورم شده و باعث درد، خارش و گاهی خونریزی می‌شود.

اگرچه هموروئید می‌تواند دردناک باشد اما معمولا خطرناک نیست. با این حال بسیاری از مبتلایان با عود علائم‌شان پس از درمان نگران می‌شوند که مبادا هموروئیدشان تبدیل به سرطان مقعد یا روده بزرگ شده باشد. اما آیا واقعا چنین خطری وجود دارد؟! دکتر امیر کشوری، جراح کولون و رکتوم و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران شما را در این زمینه راهنمایی می‌کند.

همه انسان‌ها هموروئید دارند!

هموروئید به شبکه‌های وریدی انتهای دستگاه گوارش اطلاق می‌شود. جالب است بدانید که همه انسان‌ها دارای هموروئید هستند و وجود آن غیرطبیعی نیست. این شبکه‌های وریدی هنگام اجابت مزاج مثل یک بالشتک پرخون می‌شوند و به خروج مدفوع از روده کمک می‌کنند. البته هموروئید خود به دو نوع داخلی و خارجی تقسیم می‌شود که به یکدیگر مرتبط هستند و هر دو به دفع راحت‌تر کمک می‌کنند. هموروئیدهای خارجی اگر دچار بیماری شوند از بیرون بدن قابل مشاهده هستند اما هموروئیدهای داخلی از بیرون قابل مشاهده نیستند. بیماری هموروئید در حقیقت همان واریسی شدن شبکه‌های وریدی است. دقیقا مثل وریدهای پا، شبکه‌های وریدی انتهای دستگاه گوارش نیز ممکن است متورم و واریسی شوند.

فقط 10درصد افراد جراحی لازم دارند

در حال حاضر آماری از شیوع هموروئید در ایران وجود ندارد، با این حال جزء بیماری‌های شایع کشور محسوب می‌شود. البته این بیماری در جوامع غربی شایع‌تر است زیرا یبوست در این کشورها بیشتر دیده می‌شود. برای مثال در ایالات‌متحده حدود 10میلیون نفر به بیماری هموروئید مبتلا هستند که 10درصد از آنها به جراحی نیاز پیدا می‌کنند و 90درصد دیگر با درمان‌های غیرجراحی بهبود پیدا می‌کنند. مردم معمولا تمامی مشکلات اطراف مقعد را هموروئید فرض می‌کنند؛ برای مثال ممکن است فیستول، شقاق، جوش و هر برجستگی دیگر را هموروئید تلقی کنند. درحالی که هر یک از این مشکلات با بیماری هموروئید متفاوت هستند.

یبوست؛ مقصر اصلی!

شایع‌ترین علت بیماری هموروئید (در 95درصد از موارد) یبوست است. با این حال بعضی افراد نیز بر اثر اسهال و دفعات مکرر اجابت مزاج به این بیماری مبتلا می‌شوند. گروهی از بیماران هم ممکن است هیچ سابقه‌ای از یبوست نداشته باشند اما دچار مشکلات هموروئید شوند. علاوه بر این‌ها، هموروئید در بعضی بیماری‌های پیشرفته کبدی هم ممکن است دیده شود. خوشبختانه کسانی که براثر یبوست دچار بیماری هموروئید می‌شوند اغلب می‌توانند با اصلاح تغذیه و سبک زندگی خود بیماری‌شان را رفع کنند. کسانی هم که یبوست‌شان با تغییر رژیم غذایی بهبود پیدا نمی‌کند، می‌توانند از ملین‌های ساده استفاده کنند.

دستشویی رفتن را عقب نیندازید!

مهم‌ترین عامل در ایجاد یبوست، تغذیه نامناسب و کمبود مصرف آب، میوه‌ها و سبزیجات است. کمبود فعالیت بدنی، زندگی صنعتی و عدم رعایت فیزیولوژی دستگاه گوارش نیز از عوامل یبوست محسوب می‌شوند. درواقع روده‌ها هنگام صبح بلافاصله با بیداری شروع به فعالیت می‌کنند و مواد دفعی را به سمت پایین حرکت می‌دهند. بنابراین تقریبا یک ربع بعد از بیدار شدن احساس دفع ایجاد می‌شود. خوردن صبحانه نیز به ایجاد حس دفع کمک می‌کند. اما اگر فرد به این احساس توجهی نکند و اجابت مزاج را به تعویق بیندازد، عملکرد دستگاه گوارش مختل می‌شود و به‌تدریج شبکه‌های وریدی انتهای روده متورم و واریسی می‌شوند.

بارداری هم باعث هموروئید می‌شود؟

بارداری و زایمان از آنجایی که باعث افزایش یبوست و فشار داخل شکمی می‌شوند، از عوامل مستعد کننده برای بیماری هموروئید به‌حساب می‌آیند. چاقی و اضافه‌وزن نیز به‌دلیل ایجاد یبوست می‌تواند فرد را مستعد بیماری هموروئید کند. با این حال تاثیر آن ثابت شده نیست و نمی‌توان گفت که تمام افراد چاق دچار این بیماری خواهند شد. تاثیر نشستن‌ها و ایستادن‌های طولانی‌مدت بر ایجاد هموروئید نیز ثابت شده نیست.

اگر خونریزی یا درد دارید…

یکی از علائم مهم بیماری هموروئید وجود خون در مدفوع است. البته خونریزی بیشتر مربوط به هموروئیدهای داخلی می‌شود. این هموروئیدها معمولا بدون درد هستند مگر اینکه آن‌قدر بزرگ شوند که بیرون بزنند و گیر کنند و دیگر به داخل بر نگردند. اما درمقابل، هموروئیدهای خارجی، به‌خصوص اگر خون در آنها لخته شود اغلب دردناک هستند که در این صورت هموروئید ترومبوزه نامیده می‌شوند.

هموروئید درجات مختلفی دارد

هموروئید داخلی بسته به علائمی که ایجاد می‌کند به درجات مختلفی تقسیم‌بندی می‌شود. هموروئید درجه یک معمولا فقط خونریزی دارد و بدون درد است. هموروئید درجه 2 ممکن است خونریزی ایجاد نکند اما با اجابت مزاج از مقعد بیرون می‌زند و بعد از اتمام دفع دوباره خود به خود به داخل برمی‌گردد. هموروئید درجه 3 خود به خود به داخل بر نمی‌گردد و فرد مجبور می‌شود با فشار دست آن را سرجایش برگرداند. هموروئید درجه 4 نیز از همه شدیدتر است و حتی با فشار دست به داخل بر نمی‌گردد.

فوق تخصص گوارش یا جراح، به کدام مراجعه کنیم؟!

تصمیم‌گیری درمورد درمان به نوع هموروئید، علائم و شرایط بیمار بستگی دارد. برای هموروئیدهای درجه یک و 2 معمولا جراحی توصیه نمی‌شود. اما اگر هموروئید بیرون بزند و بیمار مجبور شود آن را با دست جا بیندازد معمولا جراحی لازم می‌شود زیرا واقعا زندگی فرد را مختل می‌کند. خیلی اوقات افراد سوال می‌کنند که برای درمان هموروئید باید به چه متخصصی مراجعه کنند. در پاسخ می‌توان گفت که جراحان معمولا در درمان هموروئید تجربه بیشتری دارند و با آناتومی آن کاملا آشنا هستند.

بعد از جراحان نیز فوق‌تخصص‌های گوارش می‌توانند به بهترین نحو درمان این بیماری را پیگیری کنند. البته یک پزشک عمومی هم باید به‌خوبی با هموروئید آشنا باشد و بیمار را راهنمایی کند، بنابراین لازم نیست که حتما از ابتدا به متخصص یا فوق‌تخصص مراجعه کنید، بلکه می‌توانید اول از همه نزد پزشک عمومی بروید و معاینه شوید، سپس درصورتی که با مصرف ملین و تغییر سبک زندگی بهبود پیدا نکردید، می‌توانید به متخصص مراجعه کنید.

لیزر به پای جراحی نمی‌رسد!

لیزر جزو درمان‌های اول هموروئید نیست و رقیب جراحی محسوب نمی‌شود؛ برای مثال اگر 10راه درمان وجود داشته باشد لیزر آخرین آنهاست. اما مردم ایران خیلی نسبت به آن اشتیاق نشان می‌دهند زیرا فکر می‌کنند لیزر یک شیوه درمانی بدون درد است و مشکل‌شان خیلی راحت با آن رفع می‌شود. این تصور غلط در بسیاری از موارد باعث می‌شود تصمیم صحیح درمورد درمان هموروئید گرفته نشود. برای مثال ممکن است بیمار فقط با مصرف ملین بهبود پیدا کند اما ترجیح می‌دهد با لیزر درمان شود.

این کار نه‌تنها ممکن است باعث ایجاد عوارض لیزر در محل شود و مشکلات جدیدی را به‌وجود آورد، بلکه هزینه زیادی را نیز به بیمار تحمیل می‌کند، بنابراین توصیه می‌شود همیشه انتخاب درمان را برعهده پزشک بگذارید. علاوه بر اینها، لیزرفقط تاحدودی شبکه‌های وریدی را می‌سوزاند و آنها را از بین نمی‌برد. درواقع اگر هم فرد درمان شود اما سبک زندگی خود را تغییر ندهد و دوباره دچار یبوست شود، علائم هموروئیدش عود خواهد کرد.

درمان بی‌دردسر با حلقه‌کشی!

یکی دیگر از درمان‌های بیماری هموروئید استفاده از رابر‌ باند یا همان حلقه‌کشی است. در این روش حلقه‌ای کشی دور برجستگی هموروئید انداخته می‌شود و هموروئید به‌تدریج کوچک می‌شود. این حلقه پس از مدتی خودبه‌خود می‌افتد و حدود 6ماه تا یک سال بعد درصورت عود علائم هموروئید باید دوباره جایگزین شود. با این حال یک روش درمانی بدون درد و کم‌هزینه محسوب می‌شود. همچنین در مطب یا درمانگاه قابل انجام است و نیاز به بستری ندارد. البته این روش بیشتر برای هموروئیدهای درجه یک و 2 مناسب است.

کمترین میزان عود با جراحی

جراحی هموروئید انواع مختلفی دارد؛ برای مثال در بعضی موارد هموروئید برداشته و جای آن باز گذاشته می‌شود. گاهی نیز هموروئید را خارج می‌کنند و جای آن را بخیه می‌زنند یا اینکه آن را با دستگاه استاپلر (وسیله‌ای منگنه مانند) جراحی می‌کنند. البته جراحی با استاپلر بیشتر برای هموروئیدهای درجه 2 تا 3 مناسب است و برای هموروئید درجه 4 توصیه نمی‌شود.

جراحی‌های هموروئید با بی‌حسی موضعی، بی‌حسی از کمر و بیهوشی عمومی قابل انجام هستند اما بهتر است در اتاق عمل بیمارستان با بیهوشی عمومی یا بی‌حسی از کمر انجام شوند؛ به این ترتیب بیمار راحت‌تر خواهد بود. انتخاب بین بیهوشی و بی‌حسی از کمر نیز با متخصص بیهوشی است و براساس شرایط بیمار صورت می‌گیرد. لازم به ذکر است که روش جراحی نسبت به سایر درمان‌های هموروئید با احتمال عود کمتری همراه است.

رکتوسکوپی؛ بهترین راه تشخیص هموروئید

بهترین راه برای تشخیص بیماری هموروئید، رکتوسکوپی است. در این روش یک میله 8 تا 9 سانتی‌متری انعطاف‌پذیر و مجهز به دوربین از طریق مقعد وارد روده بزرگ می‌شود و بخش انتهایی آن را مورد بررسی قرار می‌دهد. رکتوسکوپی نیازی به بیهوشی ندارد و در مطب یا درمانگاه قابل انجام است. اما با کولونوسکوپی نمی‌توان به‌خوبی هموروئید را بررسی کرد زیرا این روش بیشتر نواحی بالایی روده بزرگ را نشان می‌دهد.

جراحی به دردش می‌ارزد!

جراحی هموروئید در تصور مردم یک عمل پردرد است چون در ناحیه‌ای از بدن انجام می‌شود که نمی‌توان به آن استراحت داد. به‌عبارتی اجابت مزاج بعد از جراحی نیز باید انجام شود. علاوه بر این، مدفوع خود یک عامل عفونی است و پر از میکروب است. بنابراین احتمال عفونت کردن زخم و دردناک شدن این ناحیه بالاست. اما بیمارانی که به جراحی احتیاج دارند نباید به‌خاطر درد از آن اجتناب کرده و خود را از مزیت آن محروم کنند. به هر حال برای کاهش درد راهکارهای مختلفی وجود دارد و پزشک می‌تواند بیمار را در این زمینه راهنمایی کند.

هموروئید با قرص کوچک نمی‌شود!

افراد مبتلا به بیماری هموروئید اول از همه باید سبک زندگی‌شان را اصلاح کنند. به این ترتیب که آب زیاد بنوشند، مصرف فیبر، سبزی و میوه را افزایش دهند و فعالیت بدنی منظم داشته باشند. متاسفانه گاهی اوقات تبلیغاتی در این زمینه دیده می‌شود مبنی بر اینکه با مصرف قرص یا کپسول‌های خوراکی می‌توان هموروئید را درمان کرد، درصورتی که این روش‌ها قطعی نیستند و هیچ قرصی وجود ندارد که بتواند هموروئید را کوچک کند.

درواقع شرکت‌های تولیدکننده این داروها مدعی هستند که با این روش می‌توانند شبکه‌های وریدی را کوچک کنند اما تجربه‌های علمی زیادی در این مورد وجود ندارد، بنابراین بهتر است قبل از مصرف هرگونه دارویی با پزشک خود مشورت کنید بلکه بتوانید فقط با مصرف یک ملین ساده مشکل خود را برطرف کنید. همچنین فردی که کاندیدای جراحی است به هیچ‌عنوان نباید این روش‌ها را جایگزین جراحی کند. پمادها و شیاف‌های مخصوص هموروئید نیز با ایجاد چربی و رطوبت در ناحیه باعث می‌شوند دفع مدفوع راحت‌تر انجام شود. همچنین ورم و درد ناحیه را مقداری کاهش می‌دهند، اما به‌غیر از این موارد، امتیاز دیگری ندارند.

درمان با سوزاندن هموروئید!

اسکلروتراپی از دیگر روش‌های درمانی هموروئید است که طی آن ماده‌ای سوزاننده از طریق سرنگ به داخل شبکه وریدی تزریق می‌شود. این روش بیشتر برای هموروئید‌های درجه یک و 2 مناسب است و به‌صورت سرپایی در مطب یا درمانگاه انجام می‌شود. البته احتمال تکرار آن بیشتر از حلقه‌کشی است، بنابراین حلقه‌کشی از اسکلروتراپی گزینه بهتری است. سوزاندن ورید با استفاده از دستگاه کوتر و جریان الکتریسیته نیز قابل انجام است و اگر به‌طور صحیح انجام شود از لیزر نتیجه بهتری خواهد داشت.

گرما یا سرما؛ کدام‌شان درد هموروئید را کم می‌کند؟

استفاده از آب گرم به اجابت مزاج کمک می‌کند و باعث می‌شود ناحیه مقعد یک مقدار مرطوب شود و درد آن کاهش پیدا کند، بنابراین هم قبل و هم بعد از جراحی می‌توان از آن بهره برد اما جزو درمان‌های مستقیم هموروئید محسوب نمی‌شود. بعضی افراد هم با استفاده از کیسه یخ احساس بهتری پیدا می‌کنند. با این حال تاثیر گرما در مقالات علمی بیشتر ذکر شده است. البته آب نباید خیلی داغ باشد و دمای حدود 40درجه مناسب است.

مدت نشستن در آب نیز نباید خیلی طولانی باشد، در غیر این صورت تورم شبکه‌های وریدی افزایش پیدا می‌کند. معمولا به بیماران توصیه می‌شود روزی یک تا دو بار برای 10 تا حداکثر 15دقیقه در آب گرم بنشینند. بالشتک‌های مخصوص هموروئید نیز بیشتر بعد از عمل کاربرد دارند چون باعث می‌شوند موقع نشستن به اسکار جراحی فشار وارد نشود و درد کاهش یابد اما خود به تنهایی به بهبود هموروئید کمکی نمی‌کنند.

سرطان را با هموروئید اشتباه نگیرید

هموروئید سرطانی نمی‌شود اما سرطان‌هایی هستند که با هموروئید اشتباه گرفته می‌شوند، به عبارتی بیمار فکر می‌کند هموروئید دارد بنابراین آن را جدی نمی‌گیرد و به پزشک مراجعه نمی‌کند؛ در صورتی که این توده سرطان است و از آن خبر ندارد. بنابراین هر زمان که دچار خونریزی از مقعد می‌شوید یا توده‌ای در آن ناحیه لمس می‌کنید حتما باید به پزشک مراجعه کنید و معاینه شوید تا احتمال سرطان رد شود. پس نمی‌توانیم بگوییم هموروئید سرطانی می‌شود بلکه این سرطان است که می‌تواند خود را به شکل هموروئید نشان دهد.

بدن‌تان به ملین‌ها عادت کرده است؟

گاهی اوقات افراد با مصرف ملین‌ها بعد از مدتی دیگر به آنها جواب نمی‌دهند و دوباه دچار یبوست می‌شوند. این افراد همچنین افراد دیگر که از یبوست رنج می‌برند حتما باید همزمان با مصرف ملین‌ها، سبک زندگی خود را تغییر دهند. البته همه ملین‌ها عادت‌آور نیستند و فقط بعضی جوشاندنی‌ها و داروها مثل قرص بیزاکودیل و سنا بر اعصاب روده تاثیر می‌گذارند و باعث می‌شوند روده به آنها عادت کند.

اما ملین‌هایی که فقط مدفوع را شل می‌کنند مثل شیر منیزیم و شربت لاکتولوز یا بعضی داروهای گیاهی مثل موسیلیوم و پسیلیوم (گیاه اسفرزه) که فقط حجم مدفوع را زیاد می‌کنند، خیلی عادت‌آور نیستند. علاوه بر اینها، توصیه می‌شود همیشه از یک نوع ملین استفاده نکنید؛ برای مثال یک هفته از شیر منیزیم، هفته بعد از شربت لاکتولوز، یک هفته از موسیلیوم و… استفاده کنید تا دچار عوارض دارویی نشوید. در کل باید بدانید که بهترین ملین، آب است. هرچه بیشتر آب بنوشید کمتر دچار یبوست خواهید شد.